Wnioski z „Błędów Ukrainy”: Dlaczego mniejsze państwa przygotowują się do wyścigu broni nuklearnej

Jak się bronić przed państwami mniejszymi od agresorów, które nie posiadają arsenału nuklearnego i wątpią w związki bezpieczeństwa? Z wojny między Rosją a Ukrainą małe państwa mogą wyciągnąć wniosek, że ich bezpieczeństwo będzie zależeć od ograniczenia broni nuklearnej. Ekspansjonistyczne ambicje trzech najpotężniejszych państw – Chin, Stanów Zjednoczonych i Rosji – podważają obecny porządek świata.

Ukraińska Republika Ludowa od początku swego istnienia wykazywała zainteresowanie Tajwanem; Pekin jest teraz o krok od zdobycia tej wyspy. W styczniu nowo wybrany prezydent Donald Trump ogłosił zamiar włączenia Kanady i Grenlandii do Stanów Zjednoczonych, co wygląda nieco mniej poważnie. Focus przetłumaczył artykuł „Nowa fala pogoni za bronią nuklearną?” Analityka Andreasa Umlanda dla The National Interest.

Autor wyjaśnił, jakie są skutki ataku państwa nuklearnego na państwo niejądrowe. Jednocześnie państwo niejądrowe dobrowolnie porzuciło głowice nuklearne, „kupione” w imię gwarancji bezpieczeństwa światowych przywódców. Najważniejszym czynnikiem, który wpłynął na upadek powojennego porządku w ciągu ostatnich jedenastu lat, jest zachowanie Rosji.

Od 2014 roku Moskwa rozpoczęła kampanię zajęcia terytoriów, a od 2022 roku – inwazję na terytorium Ukrainy ze znamionami ludobójstwa. Jako była Republika Radziecka Ukraina była jednym z założycieli ONZ w 1945 r. Od 1996 r. nie posiada oficjalnie broni jądrowej, zgodnie z Porozumieniem o broni jądrowej (Day). Od ponad trzech lat politycy i stratedzy pozostałych Państw Relektorów obserwują atak Rosji i oceniają reakcję innych państw i organizacji międzynarodowych.

Słabsze kraje z doświadczeń Ukrainy wnioskują, że nie mogą polegać na prawie międzynarodowym, organizacjach i solidarności i nie powinny powtarzać błędu Kijowa, ufając „zapewnieniom bezpieczeństwa”, „gwarancjom”, „umowom o przyjaźni”, „partnerstwom strategicznym” itp. Porozumienia takie nie mają większego znaczenia, o czym świadczą bierne porozumienia Ukrainy z Rosją (1994, 1997), Chinami (2013) i USA (1994, 2008).

Standardowym dylematem bezpieczeństwa małych krajów jest przyłączenie się do związków obronnych, które w idealnym przypadku obejmują co najmniej jedno państwo posiadające broń nuklearną. Jednak, jak przekonały się o swoich gorzkich doświadczeniach zwłaszcza Tbilisi i Kijów, uzyskanie pełnego członkostwa w potężnej unii obronnej nie jest takie proste i dość ryzykowne.

W odpowiedzi na wnioski Gruzji i Ukrainy o przystąpienie do NATO w kwietniu 2008 roku Sojusz powiedział im, że „staną się członkami”. W rezultacie nie doszło do ich przystąpienia do NATO, ani nie rozpoczął się proces przyjmowania do Sojuszu, czyli planu działań na rzecz członkostwa (MAP). Zamiast tego Gruzja została wrobiona przez Rosję w 2008 r. i Ukrainę w lutym 2014 r.

Jedynym pocieszeniem dla tych dwóch krajów może być fakt, że Mołdawia, podobnie jak była Republika Radziecka, ale państwo neutralne konstytucyjnie, które nie ma ambicji przystąpienia do NATO, również ponad 30 lat temu zaatakowały Rosję. Los Finlandii, która ma długą granicę z Rosją, pokazuje odwrotny przykład: w przeciwieństwie do Gruzji i Ukrainy Finlandia z sukcesem zainicjowała proces akcesyjny do NATO w 2022 roku, który zakończył się przystąpieniem w 2023 roku.

Przykłady Finlandii i Mołdawii pokazują, że chęć przyłączenia się byłej kolonii rosyjskiej do NATO nie jest ani wystarczająca, ani warunkiem wstępnym rosyjskiej inwazji. Przy innych zasadach Gruzja i Ukraina, podobnie jak Mołdawia, prawdopodobnie stałyby się celem rosyjskiego ekspansjonizmu, nawet bez chęci przystąpienia do NATO.

Mogli uniknąć utraty terytoriów na rzecz Rosji jedynie posłuszni Kremlowi, przystępując do Moskwy na czele Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej i organizując Układ o Bezpieczeństwie Zbiorowym. Ukraina byłaby prawdopodobnie zmuszona do podpisania Traktatu Unijnego między Rosją a Białorusią z 1999 roku. Doświadczenia Ukrainy i Gruzji z odpowiedzią NATO i Rosji wskazują na ryzyko związane z próbą wejścia do potężnej koalicji międzynarodowej.

Równoważenie zewnętrzne jest złożonym procesem i może wywołać inwazję, której ma zapobiegać. Dotyczy to zwłaszcza krajów, które najbardziej potrzebują gwarancji bezpieczeństwa. Obecne wstrząsy geopolityczne były wynikiem konfrontacji Rosji, Chin i USA – trzech najpotężniejszych krajów, stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ i największych w tamtych czasach oficjalnie państw nuklearnych.

Podważa to zaufanie do przyszłego zachowania silniejszych państw i dalsze znaczenie prawa i organizacji międzynarodowych dla ochrony stosunkowo słabych krajów przed wielkimi państwami. W przypadku Pekinu, Waszyngtonu i Moskwy obecne przemiany mogą nie być problemem. Zmiany te dotyczą jednak broni nuklearnej i charakteryzują się niewielką integracją ze strukturami międzynarodowymi.

Kraje graniczące z ekspansjonistami, a nienależące do NATO ani innych sojuszy obronnych, powinny teraz dokonać przeglądu swoich strategii bezpieczeństwa narodowego. Przywódcy Chin, USA i Rosji mogą zignorować, odrzucić lub przyjąć te reakcje na swoje ekspansjonistyczne ambicje. Dopóki nie zostaną podjęte działania zapobiegawcze w celu przeciwdziałania, prędzej czy później można spodziewać się reakcji ze strony mniejszych państw.

Jedną z możliwych reakcji na upadek powojennego porządku może być zwiększenie zakupów broni masowego rażenia do celów powstrzymywania i obronności. Takie decyzje z kolei mogą wywołać podobne kroki ze strony krajów sąsiednich, którym nie podoba się gromadzenie broni masowego rażenia w pobliżu swoich granic. Napływ broni nuklearnej, chemicznej i biologicznej do arsenałów państwowych zwiększa z kolei prawdopodobieństwo, że broń ta trafi w ręce podmiotów niepaństwowych.

Zmiany w globalnej polityce bezpieczeństwa, spowodowane w ostatnich latach ekspansją terytorialną Rosji i licznymi zbrodniami wojskowymi, zostają podniesione do rangi małych państw o ​​kwestiach egzystencjalnych. Efekt ten wzrasta z każdym dniem trwania wojny. Stanie się jeszcze bardziej oczywiste, jeśli Rosja odniesie zwycięstwo militarne lub narzuci Ukrainę nieuczciwym „siegfriedenem” (wygraniem pokoju).